Siyah, orta sıkı etli, pullu ve yağlı kıyılarda yaşayan bir balıktır. Tezgahlarımızın demirbaşlarından biridir. Sırt tarafı yeşil, mavi, yan ve karın tarafları gümüş renklidir. Vücudu ince, parlak renkli pullarla kaplanmıştır. Hamsiinin rengi ölünce mavileşir. Ortalama 9-1 cm boyundadır. En çok 20 cm’ye kadar büyür. Hamsiler çok büyük sürüler halinde gezerler. Karadeniz hamsisi Kuzeybatı Karadeniz’de ürer, kışı geçirmek üzere şubata kadar Trakya kıyılarına ve Marmara’ya göç eder. Nisan ayında da yumurtlamak üzere Karadeniz’e çıkar.
Bu hamsinin, sırtı daha açık renklidir. Pilavdan mısır ekmeğine kadar birçok tarif uygulanabilen hamsinin 41 çeşir yemeği yapılır Çok zengin protein içeren hamsi, toplam balık avcılığımızın yarısından fazlasını oluşturur. Ekonomik değeri çok yüksektir. Ancak aşırı avlanması ve besin zinciri dengesinin bozulması neslini tehlikeye sokmaktadır. Gözlerinin gerisine kayan ağzı ve burnuyla yakın akrabası sardalyeden ayrılır.
Bayat hamsinin rengi siyaha kaçar. Özellikle Marmara’da çıkan hamsi ile Karadeniz hamsisi arasından belirgin bir tat farkı vardır. Mayıs-ağustos arasında ürediği için bu dönemde ve boy yasağı olan 9 cm’nin altında tüketilmemelidir. Kasımdan şubat sonuna kadar lezzetini korur. Zaten hamsinin en yağlı en lezzetli olduğu dönem bu dönemdir. Eskiler, 15 mart itibariyle hamsi için tüylenmiştir der ve artık lezzetsizleştiği için bu tarihten sonra tüketmezlerdi.
Pişirme Yöntemleri ve İpuçları
Yumurtalı tava, hamsili ekmek, börek, hamsili pilav, dolma, mücver, sarma gibi mutfağımıza özgü çeşitli yemekleri yapılmaktadır. Izgara, az yağda tava, buğulama, güveç, ısı uygulamadan salamura olarak da lezzetli olur.